کرگیری از بتن

کرگیری چیست ؟

 کرگیری به عملیاتی اطلاق میشود که در طی آن مغزه ای به قطر و ارتفاع معلوم حسب نیاز توسط یک مته توخالی از مصالحی سخت همچون سنگ، بتن ( مسلح یا غیر مسلح )، ملات و دیگر مصالحی از این دست گرفته میشود.

مثالی که برای تفهیم بهتر این عملیات استفاده میشود، مثال لیوان آب برعکس روی قالب پنیر است، به نحوی که اگر ما یک لیوان آب را به صورت برعکس روی یک قالب پنیر گذاشته و حین چرخاندن اندکی رو به پایین فشار دهیم در انتها یک نمونه سیلندر شکل از پنیر در داخل لیوان قرار خواهد گرفت که با اندک ضربه جسمی مثل قاشق به جداره لیوان این نمونه پنیری از لیوان خارج گشته و در اختیار ما خواهد بود و آنچه که حین کرگیری از جسمی مانند بتن مسلح اتفاق می افتد دقیقا به مانند مکانیزم مثال بالاست با این تفاوت که کار لیوان شیشه ای را لوله ای فولادی به ارتفاع معمولا ۴۵ سانتیمتر انجام داده و پیشروی مته در بتن نه با اعمال فشار ( به مانند مثال قالب پنیر ) بلکه عمدتا ناشی از سایش سگمنت های  الماسه ای است که به سر لوله فولادی جوشکاری شده است، البته باید در نظر داشت که فشار اندکی در عملیات کرگیری دخالت دارد به عنوان مثال در کرگیری رو به پایین به اندازه اندکی بیشتر از وزن دستگاه کافی می باشد و فشار بیشتر از این مقدار موجب آسیب دیدن موتور الکتریکی دستگاه و احتمالا گیر کردن مته حین کار خواهد شد. در هر صورت می توان این عبارت را به عنوان یک اصل کلی پذیرفت که عملیات کرگیری بر اساس سایش و نه فشار و نه هرگز ضربه استوار می باشد.

دستگاه کرگیری : 

دستگاه کرگیری متشکل از قسمت های زیر می باشد :

• موتور ( عمدتا الکتریکی ویا بنزینی و به ندرت هیدرولیک )
• گیربکس ( تک دور برای کرگیر های آماتور و چند دور برای کرگیر های حرفه ای )
• پایه ( استند )
• مته کرگیر  ( جزء اکسسوریس دستگاه )
• پیچ مخصوص نصب و ثابت سازی دستگاه روی سطح یا اصطلاحا پیچ خروسکی ( جزء اکسسوریس دستگاه )

نحوه کار دستگاه کرگیری :

ابتدا محلی که باید کرگیری در آن انجام شود با رنگ یا به هر شکل دیگر که هنگام تماس با آب از بین نرود مشخص میشود و سپس با فاصله معلوم ( بسته به نوع دستگاه ) با دریل دستی سوراخ گشته و پس از کار گذاشتن انکر بولت پایه دستگاه به وسیله پیچ خروسکی روی سطح ثابت می گردد، لازم به توضیح است نوع دیگری از پایه ها موسوم به پایه وکیوم برای دستگاه های کرگیری در بازار موجود میباشد که روی سطوح صاف با مکش و ایجاد حالت وکیوم، دستگاه کرگیر در واقع با فشار وکیوم به سطح چسبانده میشود. پس از نصب و ثابت سازی پایه، موتور دستگاه روی پایه نصب می شود. پس از نصب مته روی موتور دستگاه آماده به کار میباشد.

در این مرحله کابل برق دستگاه وصل وشلنگ آب از یک منبع آب ( شیر آب، بشکه، گالن و … ) به شیر دستگاه وصل می شود، باید دقت داشت که عملیات کرگیری بدون جریان آب از داخل مته کرگیری به هیج وجه امکان پذیر نخواهد بود و در صورت قطع جریان آب حتی به مدت بسیار کوتاه احتمال گیر کردن مته و از بین رفتن الماس های سر مته در اثر حرارت بالای ناشی از سایش را به دنبال خواهد داشت. جریان آب داخل مته کرگیری باعث بیرون آمدن گل و لای از محل کرگیری و نتیجتا پیشروی بسیار راحت تر مته داخل جسم سنگی یا بتنی و همچنین جلوگیری از ایجاد گرد و غبار حین کار خواهد شد. با توجه به توضیحات بالا اپراتور دستگاه حین کار باید مراقب جریان داشتن آب داخل مته و به تبع آن از موضع کرگیری باشد تا از مشکلات بعدی احتمالی جلوگیری شود.

پس از رسیدن به عمق لازم دستگاه خاموش گشته، جریان آب قطع و مته بالا کشیده میشود و نمونه سیلندر شکل از محل خود خارج می گردد، در صورتی که عمق کر برابر با عمق المان بتنی ( یا سنگی و … ) باشد نمونه به سادگی از توده مادر جدا شده و بیرون می آید ولی در صورتی که عمق کر کمتر از توده مادر باشد در این صورت بعد از بیرون کشیدن مته از توده، نمونه باقی مانده باید با جسمی گوه مانند از انتها شکسته و از محل خود خارج گردد.

موارد کاربرد کرگیری :

۱) چنانچه مقاومت بتن سخت شده از سوی دستگاه نظارت یا کارفرما مورد تردید قرار بگیرد در این صورت مغزه ای از بتن سخت شده طبق ضوابط و شرایط آیین نامه ای گرفته شده و مورد تست تاب فشاری قرار می گیرد، لازم به توضیح است که قطر و ارتفاع مغزه در آین نامه های مختلف (ASTM, ACI و…) مشمول ضوابط و ضرایبی حسب همان آیین نامه قرار می گیرند. به همین شکل میلگرد های بریده شده حین کرگیری که داخل مغزه جای دارند نیز مشمول ضوابط و ضرایبی حسب آیین نامه مورد استفاده میشوند.

توضیح : برش میلگرد توسط مته از تغییر صدای سایش مته و خارج شدن براده آهن از موضع کرگیری مشخص می شود که برای جلوگیری از بریده شدن میلگرد حین کرگیری می توان قبل از شروع عملیات کرگیری محل و موقعیت میلگردها را با دستگاه میلگرد یاب اسکن و علامت گذاری نمود و مغزه را از محل های فاقد شبکه میلگرد های طولی و عرضی تهیه کرد.

مغزه خارج شده از محل باید به نحوی که ضربه و آسیبی به آن نرسد ( پیچاندن در پارچه و امثال آن ) به محل آزمایشگاه حمل شود. لازم به یادآوری است که کرگیری از بتن صرفا برای تعیین تاب فشاری بتن نبوده وحسب مورد جهت تعیین پارامترهائی مثل خوردگی، عمق نفوذ یون های مضر مانند سدیم و کلر و عمق کربناتاسیون و مانند آن نیز انجام میگیرد.

۲)سوراخکاری بتن مسلح و غیر مسلح برای عبور تاسیسات الکتریکی و مکانیکی ساختمان ها : گاهی پیش می آید که در پروژه های بزرگ و کوچک ساختمانی به علت تغییر نقشه های تاسیساتی مجبور به ایجاد سوراخ هایی با سایز های مختلف در بتن یا مصالح بنایی شویم که این نیاز با دستگاه های کرگیری برآورده می شود.

البته باید در نظر داشت همیشه این نیاز از تغییرات در نقشه های تاسیساتی حاصل نمی شود بلکه بعضا با توجه به شرایط خاص طراحی و سازه قرار دادن سوراخ های تاسیساتی حین ساخت میسر نمی باشد و طراح نیز این سوراخکاری ها را از نوع کرگیری در نظر می گیرد.

۳)ایجاد اوپنینگ در المان های بتن مسلح به علت تغییر در نقشه های اجرائی، اشتباهات اجرا و یا تغییر کاربری: گاهی در پروژه های حین ساخت و همچنین سازه های قدیمی به دلایل ذکر شده ایجاد اوپنینگ اجتناب ناپذیر می شود، مثلا اگر برای یک اتاقک بتنی در یک ساختمان قدیمی که سالها به صورت یک فضای بسته مورد استفاده قرار گرفته به هر علت نصب یک درب یا نورگیر لازم شود این نیاز را میتوان با استفاده از کرگیری متوالی برطرف نمود. مثال هایی دیگر از انواع اوپنینگ در اعضای بتن مسلح محل راه پله، آسانسور، محل نصب کولر و… می باشد.

کرگیری متوالی بدین شکل انجام میشود که ابتدا خطوط برش روی عضو بتنی با رنگ ( یا روش های مشابه ) مشخص می شوند (مثلا یک مستطیل ۲*۱ متر به عنوان یک درب ) و دستگاه کرگیری با فواصل معلوم از خط برش به ترتیب روی سطح قرار می گیرد و با اورلپ ( همپوشانی ) سوراخکاری ها، قطعه بتنی قرار گرفته داخل خطوط برش به تدریج از عضو بتنی جدا گشته و حسب مورد به خارج محوطه حمل می گردد،

البته باید توجه داشت که در بعضی موارد به علت محدودیت در محل کار یا لوازم حمل نمی توان قطعه را به یکباره جدا کرد و افزایش خطوط برش به منظور تقسیم قطعه بتن بریده شده به قطعات کوچکتر و سبکتر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

۴)سوراخکاری بتن مسلح یا بتن حجمی جهت کاشت شیمیایی میلگرد یا بولت در بتن : در برخی پروژه ها به علت تغییرات نقشه های اجرائی، رفع نواقص اجرا، مقاوم سازی، تغییر کاربری و … کاشت شیمیایی یا مکانیکی میلگرد یا بولت در بتن اجتناب ناپذیر می شود.

با توجه به دقت بالای سوراخکاری دستگاه های کرگیری و داشتن قابلیت برش میلگرد و اقلام فلزی مدفون در بتن، استفاده از این دستگاه ها راه حل مناسبی برای این دست پروژه ها می باشد. لازم به ذکر است با توجه به این که حین کرگیری آب و گل و لای در موضع کرگیری انباشته می شود باید قبل از اقدام به کاشت شیمیایی میلگرد یا بولت در بتن برای تمیزکاری و خشکاندن سوراخ ها تمهیدات لازم صورت گیرد که در غیر این صورت  با توجه به حساسیت خمیر کاشت های اپوکسی به آب کیفیت کاشت به شدت کاهش خواهد یافت و اهداف مد نظر سازه ای به هیچ عنوان محقق نخواهد شد، البته در صورتی که امکان خشکاندن کامل موضع کرگیری شده به هر علت میسر نباشد باید از خمیر کاشت های شیمیایی غیر حساس به آب و رطوبت از برند های معتبر و شناخته شده طبق جداول و دستور کارهای ارائه شده توسط کمپانی سازنده، زیر نظر دستگاه نظارت استفاده گردد.

مزایای کرگیری :

متاسفانه در کشورمان به علت عدم آشنائی پیمانکاران و مشاوران عمرانی و تاسیساتی با شیوه های نوین برش و سوراخکاری بتن مسلح بسیار دیده می شود که برای عبور لوله های تاسیساتی یا ایجاد بازشو در بتن از روش های منسوخی چون چکش مکانیکی، تخریب و … استفاده می شود که در این روش ها به علت ضربات مکرری که بر پیکره بتن وارد می شود ترک ها و ریز ترک ها توسعه یافته و ظرفیت باربری المان سازه ای بتنی را تحت تاثیر قرار می دهند در صورتی که به روش کرگیری بدون هیچ ضربه، لرزش و آلودگی صوتی و محیطی ایجاد سوراخ ها و اوپنینگ های معماری و تاسیساتی در سازه های بتنی میسر می باشد و با توجه به توسعه روز افزون نیروی کار ماهر و لوازم و ابزارآلات برش و سوراخکاری بتن مسلح در سال های اخیر در کشورمان هرگز و تحت هیچ شرایطی نباید از روش های منسوخ و مضری چون تخریب مکانیکی بتن استفاده شود. همچنین با توجه به آلودگی صوتی بسیار اندک دستگاه های کرگیری، در صورت داشتن فاصله ای مناسب با سایت های مسکونی امکان کار در شب نیز در این روش میسر می باشد که این خود در افزایش سرعت پروژه های عمرانی و تاسیساتی تاثیر گذار می باشد.

باید ها و نباید های کرگیری :

با توجه به این که دستگاه های کرگیری در کلاس های مختلف با توان های مختلف برای منظورهای متفاوت طراحی و ساخته می شوند باید به این نکته توجه داشت که برای هر پروژه باید دستگاه مناسب آن پروژه را انتخاب کرده و مورد استفاده قرار داد، به عنوان مثال دستگاه های کرگیری آماتور ( عمدتا چینی در بازار کشورمان ) مناسب برای کارهای سنگین کرگیری و برش بتن مسلح نمی باشد و هدف سازنده از ساخت این دستگاه ها انجام سوراخکاری های محدود تاسیساتی بوده و در صورت استفاده از این دستگاه در کارهای متوسط و سنگین کرگیری و برش بتن مسلح موجب صعوبت و کندی بیش از حد کار خواهد گشت، همچنین داشتن اکیپ آموزش دیده، با تجربه، با لوازم کامل و به روز از دیگر معیارهای انتخاب پیمانکار برای پروژه های متوسط و سنگین کرگیری و برش بتن مسلح می باشد که باید با توجه به رزومه ( واقعی و نه سرقتی و مونتاژ شده ) و توان آن مجموعه مد نظر کارفرمایان قرار گیرد.

نکته : کلیه ضوابط و مقررات HSE در ارتباط با کار با ابزارآلات ساختمانی اعم از لوازم ایمنی فردی و کار در ارتفاع برای کار با دستگاه های کرگیری لازم الاجرا میباشد که در غیر این صورت امکان آسیب های جبران ناپذیر مالی و جانی وجود خواهد داشت.